houbi.com / blog

Altijd al bang van massa’s geweest. Er nooit gerust op dat die de juiste beslissingen nemen. En sinds gisteren nog een beetje meer. De dodenherdenking op de Dam in Nederland:

Scheelde geen haar (een beetje minder plaats om uit te wijken, een muur, een struikelaar) of er waren daar een paar doden meer te herdenken geweest. Door een beetje gekke man, een gil, en de paniekreactie van een paar duizend mensen tegelijk. Zeker mee in de hand gewerkt door de dolle chauffeur die vorig jaar inreed op de massa van Koninginnedag, en de angst voor een herhaling die nog nazindert.

Massapsychologie. Mensen in een massa denken anders dan ze individueel gedacht zouden hebben. Eentje gilt gevaar, de omstaanders die het “gevaar” zagen denken “pff”, maar de omstaanders daarvan horen enkel de gil dichtbij en gaan opzij, waarna de omstaanders daarvan wegrennen enzoverder enzovoort.

Zo vanuit de lucht bekeken lijkt de paniekreactie van de massa dan ook precies op het gedrag van een zwerm vogels, of een school vissen aangevallen door een haai.

Er zit dus ook schoonheid, en zelfs intelligentie in zo’n zwerm. Er is zelfs een tak van de wetenschap die zich op het bestuderen van dergelijk gedrag bezig houdt: swarm intelligence, de theorie.

SI systems are typically made up of a population of simple agents or boids interacting locally with one another and with their environment. The agents follow very simple rules, and although there is no centralized control structure dictating how individual agents should behave, local, and to a certain degree random, interactions between such agents lead to the emergence of “intelligent” global behavior, unknown to the individual agents. Natural examples of SI include ant colonies, bird flocking, animal herding, bacterial growth, and fish schooling.

Elk individu in de zwerm heeft dus maar een klein beetje informatie (een vogel in de zwerm blijkt 5 à 7 andere vogels in de gaten te houden), maar op basis van die informatie kan de groep haast een eigen leven gaan leiden (zwenken een paar van de vogels die hij in het oog houdt uit, zal onze vogel ook gaan zwenken, en volgen op hun beurt weer enkele hem). Mierenkolonies blijken zo te bestaan uit miljoenen relatief domme deeltjes, maar krijgen als groep een intelligent gedrag. (Meer lezen: Swarm Theory, uit National Geographic).

Zo bekeken is de domme nederlandse reactie dus zò dom nog niet. Overlevingsinstinct, weg van het gevaar. Dat er in dit geval geen gevaar was, maar alle individuen begonnen te rennen omdat ze eigenlijk te weinig informatie hadden om een goeie inschatting van het gevaar te maken, een spijtige bijkomstigheid.
Een beetje als eentje die roept “Niet met Stijn Meuris”, een tweede die mompelt “Ja, ik heb ook geen zin in verkiezingen”, een derde die er een reden voor verzint, een vierde die er een Facebook groep voor opent, een vijfde die ze gretig een forum aanbiedt in zijn medium, en samen maken ze een beweging die als ze nog wat voortgaat uitmondt in lege stembureau’s en de democratie die ze eigenlijk wilde verdedigen volledig uitholt. Of niet, de zwerm weet waar ze begint, maar niet waar ze uitkomt. Zijn het sardienen in paniek, die recht in de mond van de tonijn die aanvalt zouden zwemmen, of net mieren die geduldig een pad zoeken naar iets nieuws, iets beters?